*سیدصدرالدین موسوی
یوسف رضا گیلانی، نخست وزیر پاکستان بالاخره به رغم همۀ اما و اگرهایی که در خصوص دولت داری و مشروعیتش مطرح بود، روز دوشنبه از پارلمان این کشور رأی اعتماد گرفت. با این حال خطر هنوز از سرِ نخست وزیر پاکستان دفع نشده و او همچنان با پروندۀ فساد مالی رییس جمهور و فشار ارتش دست به گریبان است. گیلانی متهم است که با پرونده فساد مالی رییس جمهور با اغماض و چشم پوشی برخورد کرده و از پیگیری آن سر باز زده است. از این رو پارلمان، به تازگی یوسف رضا گیلانی را احضار کرده تا در مورد عدم پیگیری موارد مختلف از اتهامات فساد علیه رئیس جمهور این کشور و برخی دیگر از شخصیت های دولتی پاکستان، توضیح دهد. اینکه چرا پارلمان پاکستان اقدام به مفتوح کردن پرونده ای کرده است که تاریخ به آن به سال 1990 باز می گردد مسئله ای است در خور توجه و از چند زاویه قابل بررسی است:
اول اینکه، مسئلۀ فساد مالی در پاکستان پیشینه و سابقه ای تاریخی داشته که ریشه در نوع حکومت این کشور دارد. نگاهی به تاریخ پرفراز و نشیب پاکستان بعد از استقلال در سال 1947 نشان می دهد که این کشور همواره شاهد کودتاهای متعدد نظامیان بوده و این ارتشیان و درجه داران بوده اند که در عمر سیاسی این کشور حکومت را در دست داشته اند. همین مسئله یعنی وجود فساد مالی و اداری و همچنین حکومت نظامیان سبب دو پدیدۀ انسداد سیاسی و عدم شفافیت در این کشور شده است. دو چالشی که دست به دست هم داده و راه را برای گسترش فساد در میان لایه های حکومتی و دولتی فراهم آورده و تلاش سازمان های مردم نهاد، احزاب سیاسی و نهادهای حقوقی برای مبارزه با فساد در این کشور نیز تاکنون راه به جایی نبرده و حتی در برخی از موارد با سرکوب نیز همراه شده است.
حضور ارتش در صحنۀ سیاسی پاکستان و پیگیری منافع سیاسی، اقتصادی و امنیتی از سوی نظامیان، زمینۀ دخالت آنان در عرصۀ سیاسی را فراهم آورده تا جایی که امروز تقریباً صحنه گردان اصلی امور در پاکستان، نظامیان هستند.
با این حال به رغم کودتاهای متعدد و تسلط ارتش بر امور، طی این سالها در پاکستان شاهد ساختاری نیمه دمکراتیک بوده ایم که همواره موی دماغ دیکتاتورهای نظامی بوده اند. طی چند سال اخیر به خصوص پس از کشته شدن بی نظیر بوتو اراده ای سیاسی در پاکستان در حال شکل گیری است که سعی دارد از نفوذ نظامیان و حضور آنها در صحنه سیاسی کاسته و نقش بیشتری به احزاب برای حضور در عرصۀ سیاسی بدهد. کمااینکه اخیراً نیز اقدامات به ظاهر قانونمند و شدیدتری برای محدود کردن قدرت نظامیان و ترمز نهادن بر اقدامات آنان در صحنۀ سیاسی صورت گرفته که با حمایت نمایندگان پارلمان نیز روبرو شد.
به طور طبیعی مجموع تحولات فعلی و فشار ارتش بر حزب مردم صحنۀ سیاسی در پاکستان را پیچیده تر کرده و از طرف دیگر نواز شریف اعلام کرده است که به زودی به پاکستان باز می گردد. هرچند که نواز شریف هم دارای پرونده های متعدد فساد مالی است و از سویی گزینۀ مورد نظر ارتش نیست، اما با این حال این نگرانی را به وجود آورده است که مبادا با حذف حزب مردم، گزینه ای بدتر جای دولت گیلانی را بگیرد.
فضای سیاسی پاکستان متعاقب تحولات اخیر در حال حاضر دستخوش بحرانی سیاسی است که حتی به لایه های داخلی اجتماع نیز نفوذ کرده است. اقدام برای مبارزه با فساد در قالب جلوگیری از حضور رقبا در صحنۀ سیاسی و بازتاب درگیری و مشاجره ارتش با نهادهای سیاسی از عمده ترین دلایل بحران فعلی است.
نمی توان این واقعیت را نادیده گرفت که هزاران پروندۀ فساد مالی در پاکستان وجود دارد که در حال خاک خوردن در سیستم قضایی است و زرداری مردی که او را با عنوان آقای 10 درصد در پاکستان می شناسند، نیز یکی از همان متهمان است. از این رو در چنین موقعیت هایی، رو کردن پرونده فساد مالی که متعلق به 22 سال پیش است از سوی دستگاه قضایی بیش از همه به یک گروکشی سیاسی می ماند که درصدد انتقام گیری از شخص و یا حزب خاصی است.
معمولاً اینگونه رفتارها در هنگام برگزاری انتخابات و تشدید رقابت های سیاسی رقبا و نامزدها بروز و ظهور می یابد. با بالا گرفتن اختلافات میان ارتش و حزب مردم این روزها شائبه کودتای نظامی در پاکستان تقویت شده و تنها عاملی که تاکنون مانع از وقوع این مسئله شده، نبود جانشین مناسب به جای گیلانی است.
در این مقطع صحبت از گزینه های احتمالی زودهنگام است اما آنچه مسلم است اینکه پاکستان وارد فاز پیچیده ای در حیات سیاسی خود شده است که در آن دولتمردان به ناچار باید در سه جبهه توان خود را برای مبارزه متمرکز کنند: جبهۀ خارجی و به طور مشخص فشارهای آمریکا، جبهۀ داخلی و فشار احزاب و نیروهای سیاسی و در جبهۀ سوم نظامیان.  اینکه یوسف رضا گیلانی بتواند در نهایت از این طوفان ها عبور کند، تا حد زیادی به تعامل بین این سه گروه بستگی خواهد داشت. اما تاریخ این کشور نشان داده هر زمان که نظامیان در عرصۀ سیاسی اراده کنند، می توانند با عوض کردن گزینه ها با همۀ ابزارها حتی ترور، افراد دیگری را روی کار بیاورند. 26349

*کارشناس شبه قاره و مدرس دانشگاه

|

امتیاز مطلب : 12

|

تعداد امتیازدهندگان : 5

|

مجموع امتیاز : 5

موضوعات مرتبط: , , ,